Op welke planten moet je deze zomer letten om vergiftiging te voorkomen?

We vergeten vaak dat alle delen van planten giftig kunnen zijn: bladeren, bollen, vruchten of bessen, zaden, bloemen, wortels, stengels, sap of latex... Zozeer zelfs dat de gifbestrijdingscentra het hele jaar door tot wel 10 oproepen vanwege blootstelling aan sier- of wilde planten.

Driekwart van de gevallen zijn jonge kinderen of mensen met cognitieve stoornissen, die bladeren, bloemen of bessen grepen en in hun mond stopten uit onwetendheid over het risico of de smaak voor exploratie.

In 10% van de andere gevallen consumeerden volwassenen planten die in het wild waren geplukt of verzameld of hun moestuin; ze hebben misschien hun maaltijd gedeeld met jonge kinderen.

De overige bezwaren hebben betrekking op blootstellingen, meestal door oog- of huidcontact, aan het sap of latex van bladeren of stengel, tijdens tuinieren, onderhoud van kamerplanten of tijdens andere accidentele omstandigheden.

Een derde van de mensen die aan planten worden blootgesteld, meldt symptomen (zie onderstaande afbeelding). 20% van de jonge kinderen (jonger dan 6 jaar) die een deel van de plant in hun mond hebben gestopt, vertoont symptomen. Vaak beperkt de onaangename of scherpe smaak van de plant de opname ervan, net als de waakzaamheid van volwassenen. Volwassenen zijn in één op de twee gevallen symptomatisch, al dan niet na consumptie.

Vaker tentoonstellingen in de zomer

De risico's van blootstelling aan planten zijn afhankelijk van de ontwikkelings- en ontkiemingscyclus van elke plant. Als de meest voorkomende verwarring gaat over giftige bollen (narcissen, narcissen, irissen, gladiolen, tulp, hyacint, amaryllis, krokus...) en eetbare bollen (ui, knoflook, sjalot...), die het hele jaar door voorkomen, is de zomer periode is bijzonder bevorderlijk voor verwarring van bessen, kleine vruchten en bladeren of wortels.

Zo wordt de helft van de oproepen naar antigifcentra om dit soort redenen geregistreerd in de zomer, tussen juni en september (zie onderstaande afbeelding) - een derde van de geregistreerde verwarring vindt plaats tijdens dit seizoen en de maand augustus is de drukste (met 15% van de jaarlijkse oproepen voor blootstelling aan planten).

In een studie over de verwarring van giftige en eetbare planten geregistreerd door antigifcentra tussen 2012 en 2018,Nationaal Agentschap voor Voedsel-, Milieu- en Arbeidsveiligheid (ANSES) en de antigifcentra hadden de meest voorkomende en/of ernstigste verwarringen vastgesteld volgens de seizoenen.

Vervolgens heeft ANSES een checklist over de risico's van voedselverwarring van giftige en eetbare planten volgens de seizoenen.

Dit werk maakt het mogelijk om de planten aan te wijzen waaraan we deze zomer bijzondere aandacht moeten besteden.

Pas op voor het innemen van giftige bessen!

De bessen zijn kleine vlezige vruchten (met één of meer zaden, de pitten) die in de zomer rijpen en daardoor aantrekkelijk zijn. Vaak binnen het bereik van kinderen die hun omgeving verkennen, worden ze ook geplukt om te worden gegeten, verwerkt tot jam, gelei of siroop.

Over het algemeen rood of zwart van kleur wanneer ze volwassen zijn, kunnen de giftige en eetbare bessen op elkaar lijken. Onrijpe, oneetbare vruchten zijn groen van kleur. De zwarte bessen kunnen groen en dan rood zijn voordat ze volwassen zijn, wat fouten kan veroorzaken.

Afhankelijk van de stoffen die ze bevatten, kunnen giftige bessen (meestal) spijsverteringsstoornissen veroorzaken, maar ook hart-, ademhalings- en neurologische aandoeningen. De effecten kunnen ernstig zijn door de inname van een paar bessen. Dit zijn degenen om als eerste op te letten.

• belladonna (Atropa belladonna)

Je moet vooral voorzichtig zijn met de bessen van deze planten van de Solanaceae-familie, zoals belladonna, die gemakkelijk groeien op open plekken of op puin.

De bessen, zwart en glanzend, zien eruit als kleine kersen en hebben een bedrieglijk zoete en zoete smaak omdat ze verre van ongevaarlijk zijn. Ze bevatten inderdaad tropaan-alkaloïden (atropine, hyoscyamine, scopolamine), echte verlammers van het zenuwstelsel, die onder meer een verwijding van de pupil, een versnelling van de hartslag, hoofdpijn, oorsuizen, hallucinaties veroorzaken …

Als alle delen van de plant giftig zijn, is de inname van een paar bessen voldoende om bewustzijnsstoornissen te veroorzaken, zelfs stuiptrekkingen en een coma die tot de dood kan leiden.

• nachtschade

Andere giftige bessen, die alkaloïden bevatten, kunnen worden verward met eetbare bessen zoals zwarte nachtschade (Solanum nigrum), matig giftig of bitterzoete nachtschade (Solanum dulcamara), met rode bessen, soms ook wel "hondenmoordenaar" genoemd. Ze zijn allemaal giftig voor mensen en huisdieren.

• Kamperfoelie

De familie Caprifoliaceae omvat ongevaarlijke leden, zoals de blauwe kamperfoelie (Lonicera caerulea kamtschatica), en andere gevaarlijke, waaronder bramenkamperfoelie (L. nigra).

De zwarte bessen van L. nigra zijn in paren gelast. Ze bevatten saponosiden (of saponinen), ook aanwezig in andere delen van de plant, die irriterende eigenschappen hebben voor de slijmvliezen.

Hun consumptie kan verantwoordelijk zijn voor ernstige spijsverteringsstoornissen: braken, buikpijn maar ook bloederige diarree, enz.

De bessen kunnen mogelijk ook worden verward met wilde bosbessen (Bosbes bosbes), die dezelfde omgeving delen, maar waarvan de bessen blauwachtig en geïsoleerd zijn.

Zijn "neef", de blauwe kamperfoelie, of Mayberry of Blue Haskap, is struikachtig en produceert in de lente eetbare bessen met een karakteristieke zure smaak, langwerpig en blauwachtig, bedekt met bloei (wasachtige en licht poederachtige laag die het oppervlak bedekt zoals bij bosbessen ).

• vlierbessen (Sambucus sp.)

Bepaalde vlierbessen, struiken en kruidachtige planten van de familie Caprifoliaceae kunnen ook giftig of eetbaar zijn. Hun bessen verschijnen, nog steeds groen, vanaf eind juni en bereiken de rijpheid tussen augustus en september. Rijpe vruchten zijn laxeermiddelen die rauw worden gegeten.

In tegenstelling tot zwarte vlierbessen (Sambucus nigra), eetbaar en gekookt in jam of gelei, vlierbessen hièble of yèble (Sambucus ebulus) zijn giftig en kunnen verantwoordelijk zijn voor ernstige spijsverteringsstoornissen (buikpijn, diarree, braken, enz.).

Hoe ze te onderscheiden? Als ze dezelfde zwarte vruchten hebben, staan ​​de gevaarlijke vruchten van de vlierbes rechtop, terwijl die van de zwarte vlierbes naar beneden hangen. Daarnaast is de vlierbes, in tegenstelling tot de zwarte vlierbes, een kruidachtige plant en maakt dus geen hout aan.

Andere risico's van ernstige zomervergiftiging

• bij de bladeren

In de zomer bloeien sommige planten, vooral bergplanten, laat (tussen juni en september), en eetbare en giftige planten kunnen verward raken bij het zoeken naar hun bladeren - ze worden gegeten in salades, kruidenthee of afkooksels. De verwarring wordt verklaard door hun vergelijkbare morfologie voordat ze bloeien en dezelfde habitat delen.

vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), giftig of zelfs dodelijk, kan dus worden verward met smeerwortel (Symphytum officinalis), die af en toe eetbaar is (langdurige dagelijkse consumptie kan giftig zijn voor de lever). Alle delen van vingerhoedskruid zijn giftig. Bij inslikken kunnen misselijkheid, braken, diarree, slaperigheid of rusteloosheid, hoofdpijn en gezichtsstoornissen worden waargenomen. In de meest ernstige gevallen kan een vertraging van de hartslag optreden, die zelfs een hartstilstand kan veroorzaken.

Let op, verwarringen tussen giftige en eetbare laurierblaadjes, geconsumeerd in afkooksel, culinaire bereiding of infusie, worden het hele jaar door beschreven. Als de lauriersaus (Laurus nobilis) eetbaar is, de oleander (nerium oleander) is zeer giftig. In mindere mate kersenlaurierblaadjes (Prunus laurocerasus) zijn ook giftig.

• bij de wortels

De gele gentiaan (Gentiana lutea) is in de zomer gewild vanwege zijn wortels om aperitieven, wijnen of likeuren te bereiden. Deze eetbare plant kan verward worden met de witte veratre (Veratrum-album), zeer giftig vanwege de alkaloïden die voornamelijk in de wortels aanwezig zijn.

Het geval van fytofototoxische planten

Ten slotte moet worden opgemerkt dat tijdens vrijetijdsactiviteiten op zonnige dagen (picknicks, tuinieren, wandelen in het bos of in parken, enz.), een bijzonder risico bestaat in blootstelling aan zogenaamde "fotosensibiliserende" planten: deze bevatten stoffen (furocoumarinen) die giftig worden onder invloed van ultraviolette stralen.

Dit is bijvoorbeeld het geval bij aromatische planten zoals peterselie (Petroselinium crispum), venkel (Foeniculum officinale), dille (Anethum graveolens), engelwortel (Angelica archangelica) maar ook fruitbomen zoals de vijgenboom (ficus carica) of de citroenboom (Citrus citroen) en andere citrusvruchten.

Een verbranding van de huid, soms intens met roodheid, pijn, zelfs blaren, kan worden waargenomen op blootgestelde delen (handen, onderarmen, enz.) onder invloed van de zon, enkele uren nadat ze in contact zijn geweest met de plant.

De juiste stappen om vergiftiging te voorkomen

Om het risico op vergiftiging te voorkomen, vooral in de zomer, adviseren ANSES en de antigifcentra:

• Houd kinderen uit de buurt van risicoplanten en maak kinderen bewust van de gevaren die gepaard gaan met plukken;
• Eet de opgeraapte plant niet bij twijfel over de identificatie, ook niet uit de boomgaard of moestuin;
• Wees waakzaam over de oogstperiode (bloei, vruchtvorming, etc.), met betrekking tot de levenscyclus van de plant;
• Fotografeer de oogst om identificatie bij vergiftiging te vergemakkelijken;
• Stop direct met eten als de plant een ongewone of onaangename smaak heeft;
• Pluk geen armenvol (voornamelijk bladeren), om vermenging van giftige en eetbare soorten te voorkomen;
• Was en sorteer de planten grondig voordat u ze opeet;
• Vermijd direct huidcontact met fotosensibiliserende planten: draag indien nodig handschoenen en lange, bedekkende kleding om de huid tegen de zon te beschermen.

Ten slotte, als online plantherkenningsapplicaties (PlantNet-type) kunnen worden gebruikt om de eerste informatie te verstrekken, mogen ze niet het enige identificatiemiddel zijn. Het foutenrisico van deze toepassingen is niet bekend. Aarzel bij twijfel niet om een ​​apotheker of een botanicus van een plaatselijke vereniging in te schakelen.

In geval van vergiftiging:

• In het geval van ernstige aandoeningen of tekenen van vitale nood (ademhalingsmoeilijkheden, bewustzijnsverlies, enz.), bel direct 15 of 112 of 114 voor mensen die doof of slechthorend zijn;
• Als een kind bladeren of bessen in de mond heeft gestopt, spoel dan de binnenkant van de mond met een vochtige doek, was de handen en bel een antigifcentrum ou een arts raadplegen bij symptomen of bij de minste twijfel over de identificatie van de plant;
• Wacht niet tot symptomen verschijnen om advies in te winnen van een antigifcentrum in geval van inname van een giftige plant;
• Deze planten zijn ook giftig voor dieren. Neem bij inslikken onmiddellijk contact op met een veterinair antigifcentrum.

De auteur bedankt Gael Le Roux, klinisch toxicoloog-apotheker bij het Centre antipoison et Toxicovigilance Grand Ouest van het Universitair Ziekenhuis van Angers, voor zijn deskundige beoordeling van het artikel.

Sandra Sinno Tellier, GGD, gespecialiseerd in epidemiologie en toxicologie, Nationaal Agentschap voor Voedsel-, Milieu- en Arbeidsveiligheid (ANSES)

Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation onder Creative Commons-licentie. Lees deorigineel artikel.