Geconfronteerd met het vertrek van jonge mensen, Poolse katholieken tussen progressivisme en reactie [OPINIE]

"De jongeren die mijn lessen volgen, kunnen amper zeggen wie Adam en Eva zijn", geeft Dawid Gospodarek toe, een journalist voor het Katholieke Persbureau, die lessen geeft in ethiek en religieuze cultuur op een middelbare school in Warschau.

De bevinding lijkt paradoxaal voor een van de meest katholieke landen in Europa: 84% van de Polen verklaart katholiek te zijn, 42% praktiserend, volgens de laatste schattingen van het stembureau CBOS.

Deze cijfers dekken echter een sluipende secularisatiebeweging, vooral duidelijk onder jongeren.

Volgens de CBOS is tussen 1992 en 2021 het aandeel beoefenaars onder 18-24-jarigen gedaald van 69 naar 23%.

"De Poolse kerk speelde een cruciale rol in de emancipatie ten opzichte van het communistische regime in de jaren tachtig. Ze behoudt een houding van superioriteit en een bevroren structuur die modernisering weigert", zegt Stanislaw Obirek, voormalig jezuïet, theoloog en antropoloog bij de Universiteit van Warschau.

“Polen die in een open samenleving zijn opgegroeid, herkennen zichzelf daar niet meer”, zegt hij.

Jongeren keren massaal hun rug toe naar een instelling die naar verluidt "in crisis" verkeert, besmet door de onthulling van oplopende seksschandalen en door onderlinge afhankelijkheden met politieke macht die sommigen als giftig beschouwen.

Symptoom van deze trend: de voormalige paus Johannes Paulus II, de voogd van het Poolse katholicisme wiens monumenten in de openbare ruimte wemelen, is het onderwerp van talloze bijtende memes.

Het nummer 2137, dat verwijst naar het tijdstip van overlijden van de paus in 2005, is op sociale netwerken de code geworden van een latente ironie op de geheugenhype met betrekking tot zijn figuur.

spot en memes

Voor jonge beoefenaars is het tonen van je geloof niet langer de norm.

"Het is onmogelijk voor mij om met mijn vrienden over religie te praten, omdat ze me uitlachen, het 'melig' vinden", verzucht Weronika Grabowska.

Deze 25-jarige economiestudent vond haar spirituele vervulling pas op volwassen leeftijd, in de oecumenische gemeenschap van Taizé en bij de Dominicanen van Warschau, die bekend stonden als meer open.

Ze herinnert zich bovendien de 'geestelijk lege' massa's van haar adolescentie en de uit de toon vallende toespraken, verticaal gehouden door de griffiers.

“Als een priester me zou verwijten dat ik samenwoon met mijn partner zonder getrouwd te zijn, zou ik bedroefd zijn. Dan zou ik ergens anders kijken”, legt mevrouw Grabowska uit.

Seksualiteit en reproductieve rechten liggen ten grondslag aan een groot deel van de spanning tussen kerk en samenleving.

In verband hiermee zijn LGBTQI+-kwesties een opkomend onderwerp.

"In de jaren negentig werd homoseksualiteit gezien als een pure uitvinding van het decadente Westen", zegt Robert Samborski, een voormalig seminarist, die 1990-jarigen tot het priesterschap leidde, "zoals we jonge mannen aanstuurden die niet in vrouwen geïnteresseerd waren.

"LHBTQI+-mensen zijn een paar jaar zichtbaarder geworden, waardoor de homofobe toespraken van de kerk onhoorbaar zijn geworden", zegt degene die sindsdien zijn geloof heeft verloren en "de liefde niet met Jezus, maar in de armen van een man heeft ontmoet".

R. Samborski voorspelt, zoals veel commentatoren, de ineenstorting van de instelling.

Strijd en pessisme

Sommige groepen gelovigen zijn niettemin van plan te werken aan de evolutie van het Poolse katholicisme.

Onder hen pleit het congres van katholieken voor een liberale benadering van religie en bestrijdt het de klerikale hegemonie in Polen.

De reflecties van de leden zijn gemakkelijker in lijn met de houdingen van openheid die onder het pontificaat van paus Franciscus zijn ingeleid.

Sommigen kijken naar vooruitstrevende Duitse katholieken, die de laatste tijd bekend staan ​​om hun opstandige uitbarstingen: predikende vrouwen of zegenende homoparen.

"Ik zou graag willen dat de Duitse katholieke kerk mij adopteert", grapt Uschi Pawlik, een biseksuele katholiek, actief in de Faith and the Rainbow Foundation.

Zoals velen zegt ze dat ze "niet erg optimistisch" is over de toekomst van het Poolse katholicisme en zijn vermogen om te hervormen.

Duidelijke berichtsterkte

Niet alle jonge gelovigen assimileren noodzakelijkerwijs met het progressivisme. Sommigen daarentegen houden vast aan een onverbeterlijke visie op de wereld en zien Polen als het laatste bastion van het katholicisme.

Piotr Ulrich, een 22-jarige organist, is een volgeling van de Tridentijnse liturgie, beoefend in een paar zeldzame Warschau-parochies: de mis wordt daar in het Latijn opgedragen, met de priester met de rug naar de vergadering.

De veroordeling van buitenechtelijke relaties, homoseksualiteit, abortus en in-vitrofertilisatie staan ​​niet ter discussie.

De jonge organist twijfelt aan de "messiaanse rol van Polen voor het christendom", maar verklaart stellig dat "de kracht van de kerk moet liggen in de verspreiding van een duidelijke boodschap, niet in de verwatering van haar identiteit".

Nell Bloedingen (met AFP)