Klimaatgeschillen voor justitie: een groeiende interesse voor het IPCC

Hoe klimaatgeschillen verbeteren ze de mitigatie van klimaatverandering? ? Het laatste deel van 6e IPCC-rapport, gepubliceerd op 4 april 2022, benadrukt het belang van rechtszaken bij de herconfiguratie van het mondiale klimaatbeheer.

Klimaatgeschillen zijn geschillen waarbij de problematiek van klimaatverandering centraal staat in het verzoekschrift dat aan de rechter wordt voorgelegd. Dit soort rechtszaken heeft zich sinds 2015 over de hele wereld vermenigvuldigd, na een emblematische uitspraak van het Gerecht in Eerste Aanleg van Den Haag (Urgenda-uitspraak). In deze zaak had de NGO Urgenda bij de rechters gewonnen voor de Nederlandse Staat om haar COXNUMX-reductiebeleid te versnellen.₂.

Het laatste IPCC-rapport wijst op de ontwikkeling van dit soort juridische stappen en de plaats die ze nu innemen in de strijd tegen klimaatverandering. Deze erkenning door het internationale panel van wetenschappers is vernieuwend, aangezien het de eerste keer is dat het geïnteresseerd is in de sociale en juridische dynamiek die aan deze geschillen ten grondslag ligt.

Het rapport besteedt bijzondere aandacht aan: verschillende gerechtelijke mobilisaties onder leiding van het maatschappelijk middenveld tegen staten en particuliere actoren gericht op het tegengaan van klimaatverandering. Het belicht de verschillende acties van de wet die het mogelijk maken om de link te leggen tussen nationaal en internationaal klimaatbeleid.

Een innovatief en gewaagd rapport

De bijdrage van groep III aan 6^e Het IPCC-rapport geeft een overzicht van de literatuur over de wetenschappelijke, technologische, ecologische, economische en sociale aspecten van het tegengaan van klimaatverandering.

Met een lengte van 2 pagina's is het rapport gebaseerd op wetenschappelijke publicaties die zijn gepubliceerd tussen 913 en 2018. Het is geschreven door 2021 auteurs uit een grote verscheidenheid aan landen over de hele wereld.

Het betrouwbaarheidsniveau van elke gedane uitspraak wordt uitgedrukt met behulp van vijf kwalificaties, variërend van zeer laag tot zeer hoog. Wat betreft de manier waarop klimaatgeschillen klimaatgovernance bevorderen, lijkt het geuite vertrouwen relatief hoog, variërend van gemiddeld tot zeer hoog.

De tekst noemt vier belangrijke feiten. De eerste observatie verwijst naar het veranderende internationale landschap waarin actie wordt ondernomen om klimaatverandering te mitigeren. De tweede wordt gekenmerkt door de observatie van een groot aantal acteurs. De derde legt de verbanden tussen mitigatie, adaptatie en ontwikkeling uit. Ten slotte beschrijft de laatste de sociale aspecten.

De opkomst van klimaatgeschillen lijkt een transversaal thema dat deze assen gemeen hebben.

De functies van klimaatgeschillen benadrukken

Het rapport behandelt de kwestie van procesvoering door het te beschrijven als een vorm van "druk" door het maatschappelijk middenveld op staten en bedrijven. Klimaatgeschillen worden dus geanalyseerd in relatie tot twee vragen: klimaatbeleid en de verbetering van klimaatgovernance door de actoren.

Het rapport is gedurfd: in werkelijkheid hebben maar weinig geschillen tot tastbare resultaten geleid. Van de bijna 1500 klimaatclaims die sinds het begin van de jaren 2000 wereldwijd voor de rechter zijn gebracht, hebben er dus minder dan honderd geleid tot beslissingen in het voordeel van de eisers.

Dat gezegd hebbende, laat het IPCC-rapport duidelijk zien dat het vooral een vraag is met een progressieve dynamiek met enig potentieel. Het gaat dus niet zozeer om de behaalde resultaten, maar om het vermogen van deze geschillen om de besluitvormers onder druk te zetten.

Het rapport bespreekt ook het "structurerende" effect van geschillen op klimaatgovernance. Geschillen worden dus gepresenteerd vanuit het perspectief van samenwerking tussen actoren, waarbij een analyse van het fenomeen in zijn strategische aspect wordt gepresenteerd.

Deze punten beschrijven duidelijk de verschillende mogelijkheden die klimaatgeschillen bieden.

Hoe klimaatgeschillen het overheidsbeleid sturen

Le Samenvatting voor beleidsmakers van Groep III van het 6e IPCC-rapport is categorisch:

“Klimaatgovernance werkt door middel van wetten, strategieën en instellingen, gebaseerd op verschillende nationale omstandigheden, verbetert de mitigatie van klimaatverandering door kaders te bieden die verschillende actoren betrekken... Klimaatgovernance is het meest effectief wanneer het verschillende transversale beleidsmaatregelen op verschillende gebieden integreert. »

Dit is het geval geweest bij verschillende klimaatvragen.

Dus degene die Greenpeace in 2017 in Noorwegen heeft geplaatst, had als belangrijkste doel het klimaat- en energiebeleid van dit land te veranderen. om te voorkomen dat olieboringen doorgaan. Als het geen aanleiding gaf tot een beslissing in het voordeel van de verzoekers, heeft het recentelijk een hoger beroep bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens mogelijk gemaakt. De zaak is nu in behandeling.

Het doel van de klimaatzaak op de luchthaven van Londen Heathrow was op zijn beurt: stop het luchthavenuitbreidingsproject. De aanvragende NGO benadrukte het feit dat dit project duidelijk in strijd met de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs. Daarom moest het Nationaal Klimaatmitigatieplan in overeenstemming worden gebracht met het Akkoord. Ook hier was de beslissing in beroep niet gunstig voor de eisers, maar de redenering van de rechters in eerste aanleg onderstreepte duidelijk de noodzaak om rekening te houden met het Akkoord van Parijs voor elk project dat een negatief effect op het klimaat zou kunnen hebben.

In Frankrijk, de zaak Grande-Synthe beoordeeld door de Raad van State in 2019 en 2021 was bedoeld om de administratie te verwijten de ontoereikendheid van zijn klimaatbeleid met de doelstellingen van het klimaatbeleid om de uitstoot van broeikasgassen van de Europese Unie te verminderen en de doelstelling van koolstofneutraliteit, evenals de doelstelling van de Overeenkomst van Parijs. De Raad van State heeft twee keer ingeschat dat de COXNUMX-reductiedoelstellingen₂ vormden echte "wettelijke verplichtingen" voor Frankrijk.

Deze zaak is duidelijk in lijn met het laatste IPCC-rapport, als een voorbeeld van de positieve effecten van klimaatgeschillen op de aanpassing van het nationale klimaatbeleid.

Geherstructureerd klimaatbeheer

Het rapport benadrukt ook hoe klimaatgeschillen kunnen klimaatgovernance herstructureren.

Een voorbeeld van dit punt is de reeds aangehaalde Urgenda zaak in Nederland, die in 2015, 2018 en 2019 tot drie beschikkingen hebben geleid. In deze drie arresten wordt erkend dat de Staat heeft een "zorgplicht" jegens zijn burgers, waardoor het verantwoordelijk is voor het sturen van het klimaatbeleid.

In Frankrijk erkent de zaak van de eeuw, die in 2021 twee keer is geoordeeld, ook een gedeeltelijke verantwoordelijkheid van de staat in klimaatzaken, in getuigt van een ecologische schade die in de atmosfeer is veroorzaakt.

Weer in Nederland een besluit werd in mei 2021 tegen Shell uitgeleverd om het bedrijf te herinneren aan zijn "klimaatwaakzaamheidsplicht".

Dit blijkt ook uit een bij het Hof van Justitie van de Europese Unie ingediend verzoekschrift, waarin een coalitie van ngo's zich verenigde om klimaatactie ondernemen. Dit verzoek is niet gelukt en lijkt te zijn opgeschort, maar feit blijft dat het mogelijk zou kunnen zijn dat andere juridische procedures geleidelijk hun weg naar de Europese rechters kunnen vinden.

Andere ingediende verzoekschriften bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens getuigen ook van deze bevinding.

Als alle beslissingen van rechters geen sancties bevatten tegen overheden of bedrijven voor hun vertraging bij de implementatie van ambitieus klimaatbeleid, heeft dit soort gerechtelijke aanpak inderdaad een weg geopend in de strijd tegen klimaatverandering.

Deze verzoeken en beslissingen, zoals opgemerkt door de auteurs van het rapport, vormen een nieuwe samenstelling van het landschap van klimaatgovernance. Het was belangrijk dat een panel van internationale experts het onderwerp oppakte en besefte dat dit opkomende fenomeen een positief effect heeft op de inspanningen om klimaatverandering te mitigeren.

Marta Torre Schaub, CNRS Research Director, advocaat, specialist in klimaatverandering en milieu- en gezondheidsrecht, Universiteit van Parijs 1 Panthéon-Sorbonne

Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation onder Creative Commons-licentie. Lees deorigineel artikel.

Image Credit: Shutterstock / Dinendra Haria / Climate Activists England