Handelssancties tegen Rusland: waar staat de EU na 100 dagen oorlog?

Op 23 februari 2022, aan de vooravond van de invasie van Oekraïne door het Russische leger, nam de Raad van de Europese Unie (EU) het eerste pakket sancties aan als reactie op de erkenning door Moskou van de zelfverklaarde autonome republieken Donetsk en Lugansk .

Sindsdien zijn er nog vijf pakketten gevolgd, waarvan de laatste aangenomen op 3 juni 2022. Vanaf het tweede pakket hadden de sancties gevolgen voor de uitwisseling van goederen. Laten we eens kijken naar de chronologische volgorde van deze sancties om hun effecten beter te kunnen beoordelen.

Sancties met meerdere effecten

• Op 25 februari verbood de Raad de uitvoer van dubbele goederen (ontworpen voor civiel gebruik maar waarschijnlijk omgeleid voor militaire doeleinden) hun lijst is lang, het omvat chemische producten, met name metaallegeringen, bescherming tegen chemische en biologische agentia, enz.), maar ook reserveonderdelen voor de luchtvaart en goederen die bestemd zijn voor gebruik door Russische raffinaderijen.
• Op 9 maart werd de export van bepaalde apparatuur voor maritieme navigatie en voor radiocommunicatie verboden.
• Op 15 maart werd de lijst uitgebreid met het verbod op de export van luxegoederen. Dit vierde pakket was ook het eerste dat invoerverboden invoerde voor bepaalde goederen uit Rusland. Dit was echter een zeer kleine stap: de invoer van bepaalde staal- en aluminiumproducten, waarop al vrijwaringsmaatregelen van toepassing waren (d.w.z. beperkingen op de ingevoerde hoeveelheden), werd volledig verboden.
• Dit wordt het vijfde pakket, dat van 8 april, dat echt ingaat op het harde deel van de invoerverboden op producten uit Rusland, die betrekking hebben op de invoer van steenkool, cement, rubberproducten, hout, bepaalde alcoholen en visproducten.
• Het zesde pakket, dat tegen eind 90 2022% van de olie-import uit Rusland verbiedt, werd op 3 juni aangenomen. Van daaruit worden de handelssancties enorm: tegen het einde van het jaar zal 65% van de EU-invoer uit Rusland zijn verboden, vergeleken met 10% in april 2022 na het vijfde pakket.

Zoals de economen Matthieu Crozet en Julian Hinz ons eraan herinneren: "Het handelsembargo is een wapen voor de machtigen“. Het is duidelijk dat hoe groter het land, hoe meer kosten het berokkent aan het gesanctioneerde land, dat een leverancier en belangrijke verkooppunten verliest. En voor het land dat het embargo oplegt, zullen de kosten des te hoger zijn naarmate het betreffende land belangrijk is.

In 2021 was Rusland de op vier na grootste handelspartner van de EU, goed voor bijna 6% van de Europese handel met de wereld. De bedragen die op het spel staan ​​zijn aanzienlijk: 258 miljard euro, waarvan 159 miljard aan import (voor de EU).

Het dubbele voordeel van de EU

Sinds het vijfde pakket maatregelen hebben handelssancties op Russische invoer betrekking op 10% van de Russische goederen die de Europese grens oversteken, voor een totaalbedrag van 14 tot 17 miljard euro (volgens gegevens uit 2019). Wanneer het zesde pakket tegen het einde van het jaar volledig geïmplementeerd is, zal dit aandeel stijgen tot 65%.

Deze aandelen zijn niet verwaarloosbaar, evenmin als de verwachte negatieve effecten. Niettemin heeft de EU twee voordelen ten opzichte van Rusland: haar aanzienlijke commerciële integratie en haar economisch gewicht. Hoewel Europese sancties (inclusief zesde pakket) 25% van de Russische export naar alle Russische partners dekken, vertegenwoordigen ze 5% van de totale EU-import. De asymmetrie is sterk. Anders gezegd: de Russische handel is meer afhankelijk van Europese kopers dan de Europese handel van Russische verkopers.

Deze geaggregeerde cijfers verbergen sterke verschillen tussen de ene sector. In de houtsector zijn de sancties die al van kracht zijn bijvoorbeeld van toepassing op alle Europese importen uit Rusland; in de energiesector (minerale brandstoffen) zal tegen het einde van het jaar meer dan 78% van de invoer uit Rusland verboden zijn*. Daarentegen is het aandeel van de verboden aluminiumimport tien keer lager, gelijk aan ongeveer 8%.

De hoge dekking van bepaalde sectoren kan de Europese productieketens verzwakken. In de sectoren energie en kunstmest zijn Europese importeurs het meest afhankelijk van Russische producten. Iets meer dan 40% van de kolen en meststoffen die onder de sancties vallen, evenals ongeveer 30% van de olie worden geïmporteerd uit Rusland. Deze goederen hebben de bijzonderheid dat ze stroomopwaarts van de productieketens binnenkomen als tussenproducten.

In die zin zou een verstoring van de bevoorrading van deze producten kunnen leiden tot een vermindering van de Europese productie in de sectoren die deze goederen exploiteren, met een potentieel hogere waarde dan die van de aanvankelijke sancties. De vraag naar de omvang van een dergelijk "sneeuwbaleffect" vormt de kern van de Debat over de mogelijke impact van sancties op olie en aardgas. Het geschatte effect hangt enerzijds af van het gemak om andere leveranciers van gesanctioneerde goederen te vinden en anderzijds van de mogelijkheid om de gesanctioneerde goederen te vervangen door soortgelijke producten.

De importverboden uit Rusland zullen bedrijven er daarom toe aanzetten hun productie aan te passen, hetzij door alternatieve bronnen voor de verboden producten te zoeken, hetzij door ze te vervangen door soortgelijke goederen. Deze mechanismen zullen het mogelijk maken om de productie in de betrokken sectoren niet volledig stil te leggen, maar zullen uiteraard extra kosten met zich meebrengen. Deze kosten zullen deels worden opgevangen door de bedrijfsmarges en deels worden doorberekend in hogere prijzen aan de eindconsument of klant. Het valt nog te bezien welke andere landen de Europese Unie zouden kunnen bevoorraden.

Stoelendans

Deze vraag kan erg technisch zijn. Neem het voorbeeld van meststoffen. De sancties hebben betrekking op kaliumchloride, maar ook op meststoffen die alle drie de belangrijkste elementen in de agronomie bevatten: kalium, stikstof en fosfaten. Rusland heeft een groot aandeel (44%) in de EU-invoer van deze producten (grafiek 3). Canada is 's werelds grootste producent en exporteur van meststoffen op basis van kalium, ver voor Rusland, maar het produceert bijna geen meststoffen op basis van fosfaat en exporteert weinig stikstofhoudende meststoffen. Zo zou Canada Rusland kunnen vervangen door de EU te voorzien van meststoffen die voornamelijk op kalium zijn gebaseerd. Maar de productie kan niet meteen toenemen, zal de markt krap zijn in 2022.

Hetzelfde geldt voor sancties op minerale brandstoffen. Bijna een derde van de door de EU geïmporteerde kolen en olie komt uit Rusland. Voor olie, de Rusland is de eerste leverancier van de EU, gevolgd door Noorwegen, Kazachstan en de Verenigde Staten, met een marktaandeel van 8% voor elk van deze landen. OPEC+ kondigde op 2 juni aan dat het haar aanbod vanaf juli met ongeveer 1,5% zou verhogen, wat overeenkomt met ongeveer 25% van de hoeveelheden olie die de EU niet langer uit Rusland zal importeren. Het is inderdaad een stoelendans op de oliemarkt op komst: de Russische productie zou naar Aziatische landen gaan, waardoor een deel van de OPEC+-export vrijkomt, die naar de EU zou kunnen worden verlegd.

Bovendien kan de Europese invoer ook worden beperkt door Russische represailles gericht op producten waarin Rusland een dominante positie heeft. Dit is wat er gebeurde met de onderbreking van de gasleveringen aan bepaalde EU-landen. Na het zesde pakket Europese sancties zouden andere landen en andere producten het doelwit kunnen worden. Maar, zoals de Franse president opmerkte, geconfronteerd met de keuze van Rusland om zijn oorlog in Oekraïne voort te zetten, is het moeilijk om niet te reageren "in Europeanen verenigd en verenigd van het Oekraïense volk".

In een andere kwartier van de CEPII hebben we aangetoond dat handelsgegevens niet per se betrouwbaar zijn voor de aardgashandel. Dat gezegd hebbende, was de anomalie die we aantroffen vooral significant voor gegevens op het niveau van de afzonderlijke lidstaten, maar minder wanneer de gegevens werden samengevoegd op EU-niveau. Na verificatie zijn de discrepanties tussen handels- en energiegegevens voor hoofdstuk 27 in de grafieken van deze blog klein. Er wordt daarom gebruik gemaakt van één gegevensbron voor alle grafieken: de BACI-database van het CEPII.

Cecilia Bellora, econoom die verantwoordelijk is voor het programma "Handelsbeleid", CEPI; Kevin Lefevre, econoom, CEPI et Malta Thie, econoom, CEPI

Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation onder Creative Commons-licentie. Lees deorigineel artikel.

Afbeelding tegoed: Shutterstock.com / Alexander Chizhenok