WK in Qatar, Shell, Danone of Nike: de vragen die boycots oproepen

Sinds enkele maanden wint het idee van een boycot van het WK in Qatar terrein. In Frankrijk zijn verschillende Burgemeesters hebben onlangs aangekondigd dat hun stad het evenement niet zoals gewoonlijk op gigantische schermen zal uitzenden.

Diverse persoonlijkheden aankondigen dat ze het evenement niet zullen bezoeken of volgen. Elke dag nodigen journalisten ook atleten en politieke figuren uit om een ​​standpunt in te nemen. En in de bistro discussiëren fans over het al dan niet missen van het plezier van het zien van goede wedstrijden.

In het boek Consumentensociologie, Ana Perrin-Heredia en ik volgen de vele verbanden tussen consumptie en politiek.

Boycots zijn zo'n mogelijke schakel.

Een term geboren in het XNUMXe-eeuwse Ierland

Op het Ierse platteland van eind negentiende eeuw^e eeuw verhoogde Charles C. Boycott, rentmeester in dienst van een rijke landeigenaar, de pacht van de boeren die aan zijn land waren vastgehecht. Dit gedrag veroorzaakt echter de verdrijving van de laatste al verzwakt door hongersnood.

Een Ierse nationalistische leider stelde toen aan de betrokken families en meer in het algemeen aan alle inwoners van deze regio's (handelaars, werknemers, enz.) voor om CC Boycot te verbannen, dat wil zeggen om elk dagelijks contact met hem te weigeren. Het voorstel wordt vervolgens uitgebreid tot alle landeigenaren die hun pacht verhogen, evenals tot boeren die het land van de verdrevenen overnemen. Een journalist uit die tijd creëerde vervolgens de antonomasia "boycot", waarbij deze familienaam werd omgezet in een algemene naam, om deze werkwijzen aan te duiden.

Hoewel deze term tegenwoordig meestal verwijst naar de weigering om commerciële relaties met een bedrijf te onderhouden, hebben niet alle boycots betrekking op commerciële producten. Zo was er in 1936 een grote campagne gericht op: boycot van de Olympische Spelen in Berlijn in verschillende landen vanwege het aan de macht komen van het naziregime.

Meer recentelijk is op verzoek van Palestijnse intellectuelen en geleerden een boycotcampagne gestart met de titel: "Boycot desinvestering en sancties" (BDS) gelanceerd. Sinds 2005 roept ze uit protest op tot een economische, academische, culturele en politieke boycot van de staat Israël tegen de kolonisatie en bezetting van Palestijnse landen.

Vandaag is het WK voetbal in qatar die het onderwerp is van oproepen tot een boycot om talloze redenen, waaronder ecologische en sociale (bijvoorbeeld de aantal uitgebuite en overleden werknemers om de stadions te bouwen).

Van Rosa Parks tot Danone

De boycot van vervoersdiensten aangeboden door de Montgomery Bus Company (Alabama) in 1955 is een van de beroemdste boycots in de geschiedenis.

Op een avond in december zit een Afro-Amerikaanse naaister genaamd Rosa Parks voorin een bus op een van de stoelen die gereserveerd zijn voor 'blanke' passagiers. Er volgde een opsluiting wegens 'het verstoren van de openbare orde' die het startpunt werd van een beweging die meer dan een jaar duurde.

Geracialiseerde gebruikers stoppen met het gebruik van de diensten van het bedrijf, aangemoedigd door een vereniging opgericht door een predikant, Martin Luther King. De andere gebruikers lenen ze niet meer, uit solidariteit... of uit angst. Particuliere voertuigen komen op grote schaal met taxi's spelen en de demonstranten houden vol. Dertien maanden later verklaarde het Hooggerechtshof de bussegregatie ongrondwettelijk. De boycot van een wegvervoerdienst was dan ook een belangrijke stap in het kader van een bredere politieke mobilisatie, zoals die van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Burgerrechtenbeweging, wat suggereert hoe een vorm van protestconsumptie kan bijdragen aan het brengen van claims buiten de enkele betwiste service.

In 1995 lanceerde de NGO Greenpeace een internationale boycotactie tegen de Brits-Nederlandse oliemaatschappij Shell. Aan de orde: het plan van de tanker om een ​​opslagplatform voor de Noordzee tot zinken te brengen, met enkele duizenden tonnen olie aan boord. Terwijl de Britse activisten moeite hebben om van zich te laten horen, ondernemen de Duitse leden van de vereniging verschillende acties, waaronder een boycot van Shell-tankstations. In Duitsland is het succes van de laatste zodanig dat: Shell besluit zijn platform op het droge te repatriëren om het te ontmantelen. Ook daar maakt de boycot van een consumentenproduct (hier brandstof), over de landsgrenzen heen, het mogelijk om de economische machtsbalans af te wegen en milieueisen te realiseren.

In de jaren 2000 was het Franse bedrijf Danone van plan om verschillende koekjesfabrieken te sluiten, die als minder winstgevend werden beschouwd dan zijn andere activiteiten, en daardoor van invloed waren op de beurswaarde. Bij de aankondiging van fabriekssluitingen worden op initiatief van vakbonden en arbeiders verschillende actievormen ingevoerd. Onder de laatste werd een oproep tot een boycot gelanceerd, die op grote schaal werd doorgegeven en ondersteund door verschillende politieke figuren.

Ondanks het mediasucces van deze mobilisatie buigt Danone niet. Hoewel de eisen van de gemobiliseerde consumenten dit keer niet slaagden, droeg de boycot bij aan het permanent beschadigen van het merkimago van het bedrijf en het legitimeren van de strijd tegen "afvloeiingen op de beurs", een strijd die sindsdien aan legitimiteit heeft gewonnen in het Franse politieke debat.

Collectieve en goed geïnformeerde keuzes

Welke lessen kunnen we trekken uit deze boycots? Voor onderzoekers Ingrid Nyström en Patricia Vendramin is het eerste wat opvalt de diversiteit van betrokken actoren : vakbonden, politici, NGO's, advocaten, vertegenwoordigers van de Staat, maar ook “gewone” burgers.

We moeten er dus voor waken (niet-)consumptiepraktijken te relateren aan de individuele keuzes van consumenten. Een andere les is dat deze mobilisaties niet “nieuw” of “alternatief” genoemd mogen worden. In veel gevallen zijn ze gebaseerd op oude repertoires (schandaal, media-aandacht, legalisatie, enz.) en politieke instellingen (politicus, gevestigde verenigingen, enz.).

Verder is het belangrijk om het succes of falen van een boycot niet te reduceren tot het voldoen aan een specifieke vraag. Bedenk dat de boycot van Danone helpt bij het legitimeren van politieke actie tegen "afvloeiingen op de beurs" in het algemeen, en voedde daarmee het idee dat de winsten die de aandeelhouders van multinationals maken wanneer de werknemers lijden onder de crisis onwettig zijn.

Tot slot kunnen we hieraan toevoegen dat boycots niet te snel geassocieerd mogen worden met progressieve en/of ecologische oorzaken, zoals blijkt uit de boycot van Nike in 2018 door veel Amerikaanse consumenten die woedend waren dat het merk de Afro-Amerikaanse voetballer als muze had gekozen . Colin Kaepernick – degene die als eerste poseerde knie naar beneden tijdens het volkslied ter ondersteuning van de strijd tegen politiegeweld en discriminatie van Afro-Amerikanen.

Een vorm van ongelijk protest

Als het gemaakte verbruik echter een authentieke manier van politiek handelen, blijven deze benaderingen ongelijk.

Vanuit statistisch oogpunt komt een boycot in Europa veel vaker voor in Noord-Europa, dan in West-Europa en veel minder in Europa zuid en oost.

Evenzo, en niet verwonderlijk, heeft dit type beweging zich meer verspreid onder de middenklassen in de tertiaire sector beter opgeleid.

Maar daar zijn opmerkelijke uitzonderingen zoals in Zuid-Afrika tegen de apartheid of in India tegen het Engelse kolonialisme. En boycots komen steeds vaker voor in de zogenaamde “Zuidelijke” landen. In Marokko bijvoorbeeld, de mobilisaties van 2018 "tegen de hoge kosten van levensonderhoud" gericht op Sidi Ali mineraalwater, Melk Danone-fabriek of Afriquia benzinestations werden bijzonder gevolgd.

Laten we teruggaan naar de oproepen tot een boycot van het volgende wereldkampioenschap voetbal. Als geen enkele delegatie afziet van het verzenden van zijn nationale team, zal het belangrijk zijn om niet te concluderen dat de protestbeweging heeft gefaald.

De vormen van boycot zullen veelvoudig zijn (weigeren er interesse in te hebben, er niet heen gaan, geen wedstrijden kijken, voorkomen dat je goodies koopt zoals shirts van het nationale team, enz.), bepaalde kritiek op het principe van oproepen tot boycot hun weg zullen vinden. Ze zullen waarschijnlijk geleidelijk aan legitimiteit verwerven, over een langere tijdspanne, deze boycot zal slechts één stap zijn.

Helene Ducourant, Socioloog, Technical Territories and Societies Laboratory, Gustave Eiffel University, Universiteit van Gustave Eiffel

Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation onder Creative Commons-licentie. Lees deorigineel artikel.

Afbeelding tegoed: Shutterstock / kovop58