Bossen: een voedselreserve in het licht van klimatologische gevaren

We kunnen de voordelen van bossen niet langer tellen: barrière tegen bodemerosie, biodiversiteitsreserve, koolstofopslag, enz. Aan deze lijst moet ook een meer onbekend voordeel worden toegevoegd: bossen kunnen, als laatste redmiddel, kwetsbare bevolkingsgroepen voeden, vooral degenen die daarvan afhankelijk zijn. over de landbouwsector in de landen van het Zuiden, die zeer kwetsbaar zijn voor droogtes, overstromingen of stormen.

Deze extreme weersomstandigheden hebben een directe impact op de landbouwopbrengsten, de sterfte onder de veestapel en de aantasting van ecosystemen. Geconfronteerd met deze talrijke risico's voeren de plattelandsbevolking een groot aantal risico's uit coping-strategieën korte of middellange termijn, zoals het gebruik van krediet, migratie en gewasdiversificatie.

Fruit, wortels, paddenstoelen, jacht…

Van deze strategieën kunnen bossen ook als belangrijk vangnet dienen. Omdat tropische bossen rijk zijn aan producten die kunnen worden verzameld om op lokale markten te worden verkocht of direct te worden geconsumeerd: fruit, wortels, geneeskrachtige planten, paddenstoelen, jachtproducten, enz. De verzamelmogelijkheden zijn belangrijk en slecht gecorreleerd met landbouwopbrengsten. Zo zal een huishouden waarvan de landbouwproductie daalt als gevolg van droogte nog steeds bosproducten kunnen verkrijgen.

Deze activiteit heeft ook het grote voordeel dat ze toegankelijk is voor de meerderheid van de huishoudens, zelfs voor de meest behoeftigen, omdat er weinig investeringen voor nodig zijn en er geen bijzondere vaardigheden voor nodig zijn. Zo wordt de inzameling van bosproducten vaak omschreven als een laatste redmiddel, voor huishoudens met weinig of geen toegang tot de verzekerings- en kredietmarkten, en weinig alternatieven voor het beheer van landbouwrisico’s (gebrek aan werkgelegenheid buiten de landbouwsector, obstakels voor migratie, enz.).

350 miljoen mensen wier levensonderhoud afhankelijk is van bossen

In totaal is de Wereldbank schat dat 350 miljoen mensen wereldwijd voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van bossen. Als deze inzameling van bosproducten echter een goed vangnet kan blijken te zijn in het licht van de landbouwrisico’s, blijft deze activiteit te onproductief en te winstgevend om de hoofdactiviteit van landbouwhuishoudens te worden, met het risico dat gevangen in een staat van permanente armoede.

Bovendien hangt het vermogen van bossen om een ​​effectief vangnet te bieden af ​​van de mate van druk die wordt uitgeoefend op de bosbestanden. Overmatige exploitatie van bosproducten zou deze rol van bossen in gevaar kunnen brengen, of zelfs tot degradatie van hulpbronnen kunnen leiden.

Compilatie van diverse gegevens

Om de effectiviteit van dit vangnet dat bossen kunnen zijn te evalueren, moeten a recente post van Jessica Meyer analyseert hoe de eetgewoonten van huishoudens veranderen wanneer zich een meteorologische schok voordoet, en in welke mate de aanwezigheid van bossen helpt deze schok te verzachten. Om dit te doen is de analyse gebaseerd op het geval van Malawi en worden drie sets gegevens gecombineerd:

• la LSMS-ISA-database van de Wereldbank over de kenmerken van huishoudens: sociaal-economische status, voedselconsumptie, agrarische en niet-agrarische activiteiten.

• de gegevens over neerslag en verdamping om weerschokken te beschrijven die worden gedefinieerd als significante afwijkingen van het gemiddelde van voorgaande jaren.

• Gegevens over bosbedekking uit het bosbedekkingsprogramma NASA-teledetectie

Het geval van Malawi is bijzonder relevant voor het onderzoeken van de rol van bossen als vangnet tegen weersgevaren. Met 80% van de bevolking is afhankelijk van door regen gevoede landbouwzijn de landbouwsector van het land, en de economie in het algemeen, zeer kwetsbaar voor extreme weersomstandigheden, zoals droogtes, hevige regenval en overstromingen, die steeds vaker voorkomen.

Malawi: een bijzonder overtuigend geval

In de periode 2015-2016 werd Malawi getroffen door een overstroming, gevolgd door een droogte, wat leidde tot cumulatieve verliezen die volgens het rapport op 700 miljoen dollar werden geschat. Wereldbank. In 2019 werd Malawi getroffen door ernstige overstromingen na de passage van de cycloon Idaien in 2023 de cycloon Freddy veroorzaakte hevige regenval en aanzienlijke overstromingen in het hele land.

Bovendien is Malawi een van de armste landen ter wereld. Volgens IMF50,7% van de inwoners leeft onder de armoedegrens, en 25% van de Malawiërs wordt gekenmerkt als extreem arm. Het is ook een van de landen die het zwaarst getroffen zijn door voedselonzekerheid en staat op de 91e plaats van de 113 landen de mondiale voedselzekerheidsindex in 2022 en bijna 18% van de bevolking lijdt aan ondervoeding.

In deze context van klimatologische en economische kwetsbaarheid, gekoppeld aan grote voedselonzekerheid, kan de exploitatie van bosproducten daarom van cruciaal belang blijken om de blootstelling aan en de gevoeligheid voor risico's van landbouwgemeenschappen in Malawi te verminderen. Typ bossen Miombo, die zich over een groot deel van centraal en zuidelijk Afrika uitstrekken, bevatten ook een diversiteit aan hulpbronnen zoals fruit, paddenstoelen, honing, rupsen, enz., die een effectief vangnet kunnen bieden in geval van een schok.

In Malawi wordt de toegang tot bossen en het gebruik van bosproducten in veel gebieden geregeld door de gewoonterecht en traditionele praktijken. Het is ook belangrijk om te benadrukken dat bossen het vermogen hebben om rechtstreeks bij te dragen aan het verzachten van perioden van droogte en overstromingen door hun invloed op het klimaat.

Klimaatschokken en verlies van gediversifieerde voedselvoorziening

De resultaten van de analyse konden aantonen dat huishoudens die te maken krijgen met weerschokken een minder gediversifieerd dieet hebben: droogtes en overmatige regen hebben negatieve gevolgen voor hun landbouwactiviteiten, waardoor hun bestaansmiddelen afnemen en daardoor de kwaliteit van hun dieet wordt beperkt. De aanwezigheid van nabijgelegen bossen heeft echter de neiging de negatieve impact van deze schokken op de voedselvoorziening te beperken, vooral als het om droogtes gaat.

Geconfronteerd met klimaatschokken blijven sommige huishoudens echter beter af dan andere: degenen die vee bezitten, kunnen hun inkomen gedeeltelijk aanvullen door de verkoop van dierlijke producten. Voor deze huishoudens is een beroep op bosbestanden daarom minder noodzakelijk.

Ook worden andere risicobeheersingsopties onderzocht, zoals het bezit van duurzame goederen (die bij inkomensverlies ook kunnen worden doorverkocht) of het gayu, dat wil zeggen de mogelijkheid om af en toe in aangrenzende velden te werken. Hier zijn de resultaten minder contrastrijk: de aanwezigheid van bossen helpt de negatieve impact van weersschokken op voedsel te verminderen, ongeacht of huishoudens wel of niet in het bezit zijn van duurzame goederen, en of ze wel of niet ganyu kunnen gebruiken.

Voedende maar bedreigde bossen

Over het geheel genomen toont dit werk het belang aan van bosbestanden voor de plattelandsbevolking, vooral in een klimaatcontext waarin extreme weersomstandigheden steeds belangrijker worden. Het behoud van bossen is dus niet alleen vanuit mondiaal perspectief noodzakelijk voor het behoud van koolstof en het behoud van ecosystemen en biodiversiteit, maar het is ook essentieel voor de veerkracht van de bevolking in het zuiden.

De bossen in Malawi staan ​​echter onder grote druk. In 1990 werd de bosgebied van het land vertegenwoordigde 37,1% van zijn grondgebied, terwijl dit cijfer in 2020 was gedaald tot 23,8%. Het verlies aan bosbedekking in Malawi kan voornamelijk worden toegeschreven aan uitbreiding van de landbouw en overmatig gebruik van biomassa, zoals hout, steenkool en landbouwresten die met name worden gebruikt voor koken en verwarmen. Het is daarom een ​​grote uitdaging voor het land om erin te slagen de instandhouding van de bosbestanden te combineren en tegelijkertijd toegang te verlenen aan de meest kwetsbare bevolkingsgroepen.

Jessica Meijer, Doctoraatsstudent in de Economische Wetenschappen, Universiteit Parijs-Est Créteil Val de Marne (UPEC); Julie Lochard, Universiteitshoogleraar Economie, Universiteit Parijs-Est Créteil Val de Marne (UPEC) et Philippe delacote, Directeur Economisch Onderzoek bij INRAE ​​en voorzitter van Klimaateconomie, Inrae

Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation onder Creative Commons-licentie. Lees deorigineel artikel.

Beeldcredits: Shutterstock/Artush