China: van lockdown tot rebellie
“We willen geen PCR-test, we willen normaal leven”, “het ontslag van Xi Jinping! Communistische partij treedt af! Wij willen meer vrijheid! » Deze slogans enkele dagen weerklinken in China, tijdens spontane demonstraties die zowel in de hoofdstad Beijing als in andere grote steden van het land (Zhengzhou, Shanghai, Shenzhen, Hangzhou, etc.) en zelfs in afgelegen gebieden (Kashgar, Urumqi, Dali, etc.) werden gehouden.
De protestbeweging, die een ongekende omvang heeft aangenomen, weerspiegelt een algemene beu van de Chinese bevolking, na bijna drie jaar opsluiting en drastische maatregelen erg opdringerig.
Slechts drie weken na de sluiting van de 20e Congres van de Communistische Partij van China, waardoor Xi Jinping zijn macht over de partij en over China verder heeft versterkt, reageert het regime, dat (plaatselijk) overweldigd lijkt, met een repressie die steeds heviger wordt. Een ongekende situatie sinds Tian'anmen in 1989...
In het begin, het vuur van Urumqi
Zwaaiend een wit vel papier, vragen tienduizenden Chinezen de centrale autoriteiten eerst om versoepeling van beperkende maatregelen en daarna snel om meer transparantie en democratie.
Het startpunt van deze golf van protest – die komt na jaren van terugkerende eisen maar schaars en verspreid over het hele grondgebied - is een dodelijk vuur die plaatsvond op 24 november in een woontoren in de stad Urumqi (autonome regio Xinjiang, in het westen van het land, waar de Oeigoeren ongeveer 40% van de bevolking vertegenwoordigen).
De hulpdiensten en interventiediensten kwamen traag tussenbeide, vooral omdat de omstandigheden erg moeilijk werden gemaakt door de toepassing van lokale inperkingsmaatregelen. De stad is dat inderdaad meer dan 110 opeenvolgende dagen opgesloten. De toegang tot het brandende gebouw werd belemmerd door elektrische voertuigen die meer dan honderd dagen niet konden bewegen vanwege hun immobiliteit. Naast barricades en ommuurde deuren... kondigden de autoriteiten een tol aan van tien doden ; maar volgens sommige getuigenissen, er zouden enkele tientallen slachtoffers zijn gevallen.
Dit drama werd snel doorgegeven, met name op Chinese sociale netwerken WeChat, dat ondanks de door de autoriteiten gezochte controle als klankbord werkt in heel China (het land heeft meer dan een miljard internetgebruikers). Al snel leidde het bewustzijn van de omstandigheden van de tragedie ertoe dat duizenden mensen openlijk hun afwijzing uitten van de door de autoriteiten genomen "zero Covid" -beleidsmaatregelen.
Jongeren op de eerste rij
Bewegingen echoën met elkaar, van de grote metropolen in het oosten van het land tot de centrale provincies en tot aan de westelijke regio's.
De economische en sociale situatie speelde een sleutelrol bij het op gang brengen van deze beweging. De cijfers zijn niet goed; ze waren gelijk gecensureerd tijdens het 20ᵉ-congres. De groei is bijna traag en industriële productie wordt verminderd.
Jonge werknemers hebben nauwelijks vooruitzichten op een baan, afgezien van de overheidsdienst die rekruteert in ongekende proporties gedurende tientallen jaren. Studenten en pas afgestudeerden – die tot voor kort werden omschreven als zijnde "de generatie die in bed blijft", tangen – investeren vandaag in een fundamentele beweging van eisen die vergelijkbaar is met die van de jaren tachtig, die leidde tot de grote protesten op het Tian'anmen-plein en (elders in China) voordat ze door het regime in bloed werden verpletterd.
Ze zijn boven alles mannen en vrouwen onder de 35 jaar die we vandaag in de demonstraties aantreffen - mensen die jarenlang hebben geworsteld om te integreren op de arbeidsmarkt en die als gevolg van het "zero Covid"-beleid ook te lijden hebben gehad onder grote ontwrichtingen in hun privéleven en, meer in het algemeen, in op het gebied van gezelligheid en mentaal evenwicht.
Enkele tientallen Chinese universiteitscampussen vormen de kern van de bewegingen, van de hoofdstad met de prestigieuze Tsinghua University tot Chongqing, Wuhan, Shanghai of Nanjing.
Er is een ongekende articulatie tussen de digitale ruimte van sociale netwerken, waar vooral jongeren aanwezig zijn, en de uiting van onvrede in de fysieke openbare ruimte. Deze convergentie tussen de twee ruimtes vormt een echte uitdaging voor de autoriteiten die tot nu toe de twee niet in resonantie hadden kunnen beheren, onder de ogen van de Chinese bevolking en de rest van de wereld. In de eerste dagen van het protest werd het beveiligingssysteem overweldigd door mobilisaties, vooral in grote steden. Dit getuigt van het zekere onvermogen van de lokale veiligheidsdiensten om bewegingen te voorkomen en te controleren.
Veel barrières en muren die door de lokale autoriteiten in alle besloten gebieden waren opgetrokken, zijn op hun beurt vernietigd. Barricades worden ontmanteld, muren worden overgestoken. Zoveel zichtbare en zeer symbolische tekenen van de afwijzing van de macht door de bevolking.
Handhaving van het “zero Covid”-beleid en intensivering van de repressie?
Het beveiligingssysteem van China politie wordt "bijgewerkt". De reactie van het regime, op het niveau van de centrale staat, was de repressie en arrestatie van iedereen die werd gezien als (potentieel) verantwoordelijk voor de bewegingen. Tegelijkertijd probeert de macht haar controle over het Chinese web en de openbare ruimte te vergroten.
De straat is weer afgescheiden en ommuurd. De "herinnering" van demonstraties wordt gewist. Militaire en paramilitaire middelen zijn ingezet.
In de nasleep van vreedzame protesten in de Wulumuqi-straat (Urumqi's naam in het Mandarijn) in Shanghai, hebben de lokale autoriteiten opdracht gegeven om hele delen van de straat af te sluiten en de borden met de naam te verwijderen. Politieke macht herwint bijna volledige controle over de openbare ruimte. De ene na de andere universiteit wordt ontdaan van haar studenten, naar huis gestuurd, officieel vanwege het risico op besmetting met Covid-19.
Ondanks de tekenen van economische zwakte en de ergernis/verzadiging van de bevolking, zal het regime zichzelf en China blijven opsluiten in het “zero Covid”-beleid, en zichzelf ook opsluiten in een logische halsstarrige stormloop die China steeds meer scheidt van de rest van de wereld. .
Ook het verhaal wordt overgenomen. Het regime heeft gezorgd voor de bevolking van nieuwe collectieve vaccinatie-inspanningen, een manier om de partij te herpositioneren als de enige legitieme speler in de strijd tegen Covid.
Het is ook interessant om op te merken dat repressie wordt aangepast aan de regionale en sociale context. De komende dagen zal de repressie waarschijnlijk minder sterk zijn (meer van geval tot geval) in de oostelijke regio's, stedelijk en industrieel, sterk verbonden met de globalisering, dan in de centrale en westelijke regio's, meer afgelegen schijnwerpers en internationale aandacht. Het voorbeeld van Kasjgar (Xinjiang), waar de repressie bijzonder streng was, getuigt hiervan.
Terwijl het 20e congres in oktober werd gepresenteerd als een triomf, staat de Chinese regering voor een ongekende en zeer angstaanjagende situatie. De eisen voor het aftreden van "Xi Jinping en de CCP" geven op een nieuwe manier uitdrukking aan het wantrouwen van de bevolking jegens een regime in moeilijkheden. Xi Jinping zal niet uit zijn ambt worden ontheven en zal ook niet opgeven. Het blijft dat de periode voor hem ingewikkeld is, wetende dat hij begin volgend voorjaar opnieuw in het presidentschap moet worden geïnvesteerd. De crisis speelt zich af in een context gekenmerkt door machtsstrijd binnen de CCP.
De tijdelijkheid is nu die van een toenemende verzwakking in de loop van de tijd voor de partij. Interne en externe crises, structurele en conjuncturele moeilijkheden kondigen een decennium van alle kwaad aan voor een regime dat wel eens aan het einde van zijn cyclus zou kunnen zijn.
Emmanuel Veron, Leraar-onderzoeker - Marineschool, Nationaal Instituut voor Oosterse Talen en Beschavingen (Inalco)
Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation onder Creative Commons-licentie. Lees deorigineel artikel.
